Zwaard van Arthur in Nederland?

Foto zwaard: Copyright RTV Utrecht

Het zal jullie allemaal enkele maanden geleden wel zijn opgevallen dat er in het midden van het land iets heel bijzonders is gevonden door archeologen (oké, eind November is het bekend gemaakt, maar het is al in mei gevonden): een heus ridderzwaard! https://nos.nl/artikel/2358358-900-jaar-oud-slagzwaard-gevonden-bij-opgravingen-in-nieuwegein.html

Dit zwaard is gevonden tijdens archeologische opgravingen voorafgaand aan bouwwerkzaamheden op bedrijventerrein ‘Het Klooster’ in Nieuwegein. Op hetzelfde terrein zijn in de afgelopen jaren ook al een vroegmiddeleeuwse visplaats, en de oudste baby van Nederland ontdekt/gevonden. Deze baby is samen met de moeder ongeveer 6000 jaar geleden begraven tijdens de tijd van de Swifterband-cultuur. Het zwaard waar we het nu over hebben, is ook gevonden in een meer(tje) waar in het verleden ook veel in is gevist (het meer is later in de middeleeuwen wel drooggevallen, dus de archeologen hebben geen heel natte voeten gekregen).

Naast de unieke vindplaats, is het zwaard voor zowel Nederlandse als internationale begrippen uniek. Gebaseerd op de beschikbare foto’s en de 3D-scan beschikbaar gesteld door RAAP (een van de opgravende bedrijven https://www.raap.nl/pages/RAAPnieuws_Zwaard_het_Klooster_Nieuwegein.html), lijkt het hier te gaan om een zwaard met bladtype XIb volgens Oakesshot, of een bladtype 6 volgens Geibig, met een simpele ronde zwaardknop (Oakesshot type G) met een pareerstang van type 6 (Oakesshot). Een combinatie met een ronde zwaardknop komt niet voor in de typologie van Geibig. Oakesshot beschrijft dat dit type zwaardknop soms voor kan komen bij zwaarden van dit type, maar dan nog is het een zeldzaamheid. Veel vaker hebben deze zwaarden een ‘brazil-nut’ zwaardknop. Überhaupt zijn er van dit type zwaard maar zeer weinig bekend in Nederland, en, zoals Oakesshot zelf schreef, komen ze ook heel weinig voor in de kunst. Kunstanalayse was een onderzoeks – en dateermethode waar hij zeer vaak gebruik van maakte voor zijn typologieën.

Dat hij van deze dateermethode gebruikt heeft moeten maken, heeft een hele simpele reden: Zwaarden die jonger zijn dan de Merovingische periode (dus jonger dan +-750 n. Chr.) zijn enorm zeldzaam in de archeologie. En als ze dan worden teruggevonden, dan is dat tijdens het uitbaggeren van een rivier, waardoor er niks is om het zwaard mee te dateren. Dit heeft er onder andere toe geleid dat archeologen van mening zijn dat zwaarden in de Middeleeuwen alleen maar weggegooid worden (i.p.v. recyclen), om welke reden dan ook, in het stromende water van een rivier. Met de vondst van dit zwaard beginnen er scheurtjes te komen in deze theorie.

Waar in het verleden een archeologische context zoals een drooggevallen meertje maar zeer zelden werd opgegraven i.v.m. schaal, kosten en andere onzekerheden, heeft men hier die keuze wel gemaakt. Hierdoor is niet alleen dit zwaard gevonden, maar kan ook het zwaard heel precies gedateerd worden aan de hand van omliggend archeologisch materiaal en koolstofdateringen van zowel de zwaard-onderdelen, als grond en vondsten eromheen. Waar Oakesshot en Geibig dit type zwaard met grote voorzichtigheid in de laat 11de, en 12e eeuw plaatsten, kunnen we nu dankzij de bekendgemaakte dateringen met grotere zekerheid zeggen dat dit type zwaard inderdaad rond deze tijd in gebruik was.

Op welk moment precies en waarom dit zwaard in het meer gegooid is, zullen we nooit zeker weten. Maar het romantische beeld wat bij velen te binnen zal schieten, is dat van een stervende ridder die zijn zwaard in het water laat gooien of dat zelf doet. Zo hebben we toch een klein beetje onze eigen koning Arthur in Nederland.